GIẢN YẾU GIẢI PHẪU NGƯỜI

Home Blogs giản yếu giải phẫu người

Tài liệu được biên soạn nhằm có thể được sử dụng cho việc giảng dạy các đối tượng Trung cấp Y, nhưng cũng có thể phục vụ cho việc hệ thống hóa kiến thức cho đối tượng sinh viên Đại học Y và các nhân viên y tế cũng có thể dùng nó như một tài liệu giúp trí nhớ về giải phẫu học.



GIẢN YẾUGIẢI PHẪU NGƯỜI (Tál bản lần thứ bảy có sửa chữa và bổ sung)G8.

Bạn đang xem: Giản yếu giải phẫu người

Nguyễn Quang QuyénPG8.TS. 68. Phạm Đàng Diệu88. ttguyén “ Vân Đứcss. Nguyén y& n Cường NHÀ XUẤT BẢN Y HỌC Chi nhánh Thành phố Hổ Chí Minh 2012 LỞI NÓI DẦII G iãi phẫu người là một môn y h ọ c c ơ s ở khó h ọ c và kh ó nhớnhưng lạ i rất cần thiết để làm cơ sở cho cá c môn V học khấc.Chính vì vậy, việc h ọc tập trong chương trình đ à o tạo cũng như tựân luyện thường xuyên rất cần thiết không những cho đ ổi tượngc á c h ọc viên của Trường Đ ọi h ọc Y, c á c Trường Trung h ọc Y t ếmà cùng không kém phần bức thiết cho cá c nhân viên y tế. Nhằm đ áp ứng với nhu cầu thực tể. đổ, trên cơ sở rứt kinhnghiệm từ cuốn G iải P hẫu H ọc G iản Yếu đ ã được Nhà Xuất BânY H ọc ấn hành và tái bân nhiều lần, cùng thực tiễn giăng dạytrên ¡0 nũm cho dối tượng D ại h ọ c và Trung h ọ c Y tê" tại TrungTâm Đ ào Tạo ỉìồ i Dường CỈỈYT Thành Phô" Hồ C hí Minh, chúngtâi biên soạn cuốn GIẢN YỂU GIẢI PHẪ u NGƯỜI. Với ý đ ồ trình bày thông tin m ột cá ch ngấn gọn và sú c tích,chứng tôi chọn cá ch biên soạn cuốn sách này theo hệ thống cá cc ơ quan, Như vậy, cuổn "Giản Yếu G iải P h ẫu Người" c ó th ểđược sử (lụng cho việc gìâng dạy c á c đ ổi tượng Trung cấ p Y,nhưng cũng có th ể phụ c vụ cho việc hệ thống h ó a kiến thức chođ ổ i tượng sinh viên D ại h ọc Y và c á c nhân viên y t ể cũng c ó th ềdànịỉ nó như một tài liệu "giúp tri nhớ" về g iải phiïu học. Nhằmnhấn mạnh những kiến thức cần thiết cũng như ỊỊÌIÍỊ) người đ ọ c cổth ể tự đánh-giá, ở mồi.chưtMỊỊ (m ỗi hệ thăng), chúng tôi c ó biênsoạn c á c mục tiêu \ phần câu h ồi trấc nghiệm. >à Trong cuốn sách này, chứng lôi tiếp lục sử dụng c á c thuậtngữ tiếng Việt theo bản (lanh p h áp Ịịiảì phẫu qu ổc t ế "Nominaanatóm ica" mà GS. Nguyễn Quang Quyền đ ã đặt nền móng từnhững năm 80, có m ột s ố sữa đổi ch o phù hợp với ấn bản mới"Nomina anatóm ica" lần thứ 6 năm 1985. Nhưng cỉỡ khuôn khổ"của cuốn sách, chúng tâi không thêm cá c từ bằng liếng la-tìnhtương ứng, mong quý bạn đ ọ c thông cảm. C ác hĩnh trong cuốn sách này do IÌS. Phạm Đăng Diệu, mộttrong c á c tác giả, sdng tác. Nhằm tạo điều kiện trực quan tốt hơncho người dọc, chúng tôi bước (lầu đưa thêm hình màu vào ấnbản. Hv vọng trong những lẩn xuất bản tiếp theo, chúng tôi s ẽ dầndần thay t h ế c á c hình vẽ đen tràng bằng c á c hình màu. Với kình nghiệm it ỏ i cửa mình, chúng tôi c ố gắng biên soạncuốn sách này, nhưng c h á c chắn nó côn nhiều thiếu SÓI. Chúngtôi chân thành biết ơn và rất mong quý bạn đ ọ c g óp ý, p h ê bìnhđ ề cỏ th ề c ă ì tiến ngày m ột tết hơn ch o những lần in sau. Dù GS. Nguyễn Quang Quyền không còn nữa, chúng tôivẫn giữ m ột phần những b à i viết tâm huyết của Thầy trong cuốnGiản vếu G iải Phẫu Người. Với niềm tưởng nhớ và biết ơn sâu s ắ cđến người Thầy ca o cả đ ã tận lụv đ à o tạo và vun đ áp cho chúngtôi nên người, rất mong cuổn sách này như một thành quả tinhthần mà chứng tôi kính dâng Thầy. Chân thành cảm ơn Chi nhánh Nhà Xuất bản Y H ọc TP. H ồC hí Minh đ ã ch o in cuốn sách nàv. TP. H ồ C hí Minh, ngày 25 tháng 7 năm 2000 Thay m ặt B an biên so ạ n , TS.BS. PHẠM ĐĂNG D IỆ U C hủ nhiệm B M . G iẳ i P h ẫ u T T . Đ à o tạo BỒI dưỡng C B Y T T P . H C M MỤC LỤ C TrangLỞI nói đ ầ u ........................................................................................................5C hư ơn g I: M ở đ ầ u .......................................................................................11 M ục tiêu lý th u y ế t.................................................................................11 Định nghĩa, phạm vi nghiên cứu và vai trò của giái phẫu h ọ c ...........................................................................................11 V ân đề thuật ngữ giải phẫu h ọ c .................................................... 15 Phương pháp và phương tiện học giải p h ẫ u ............................. 16 Câu hỏi trắc n g h iệ m ............................................................................ 16C hư ơn g I I : T ế b à o và m ô ....................................................................... 18 M ục tiê u .................................................................................................... 18 Đại cương..................................................................................................18 T ế b à o ........................................................................................................ 18 M Ô ............................................................................................................... 22 Câu hỏi trác n gh iệm ........................................................................... 4 0C hương I I I : Hệ xươny và k h ớ p ...........................................................4 4 M ục dêu lý th u y ết............................................................................... 4 4 M ục tiêu thực t ậ p ................................................................................ 45 Đ ại cương................................................................................................. 45 Xirơng đầu m ặ t ......................................................................................50 Cột s ô n g ....................................................................................................63 Xirơng ngự c............................................................................................. 68 Xương chi t r ê n .......................................................................................73 Xirơng chi dưới.......................................................................................82, Đ ại cương về k h ớ p ..............................................................................9 6 Câu hỏi trắc n g h iệm .............>....................................................... 101C h ư ơ n g I V : Hệ c ơ .....................................................................................113 M ục tiêu lý th u y ế t ............................................................................ 113 M ụ c tiêu thực t ậ p .............................................................................. 114 Đ ại cư ơ n g .............................................................................................. 115 C á c cơ đầu m ặ t .................................................................................. 117 C á c cơ cổ trước b ê n ......................................................................... 122 C á c cơ lưng g á y .................................................................................. 125 C á c cơ ngực bụng............................................................................... 131 C á c cơ chi t r ê n ....................................................................................138 C á c cơ chi dưđi....................................................................................150 Đ áy c h ậ u ............................................................................................... 165 Câu hôi trắc n g h iệ m .........................................................................171C hư ơng V : Hệ th ần k in h ....................................................................... 187 M ục tiêu lý th u y ế t............................................................................ 187 M ục tiêu thực t ậ p ...............................................................................188 Đ ại cư ơ n g .............................................................................................. 188 Hệ thần kinh trung ư ơn g .................................................................192 Hộ thần kinh tự c h ủ ......................................................................... 213 M àng não tủy và sự km thông dịch não t ủ y ......................... 213 Hệ thần kinh ngoại b i ê n ................................................................ 218 Câu hôi trắc n g h iệ m ........................................................................22 6C hư ơn g V I : Hệ giác q u a n .................................................................... 236 M ục tiêu lý th u y ế t ............................................................................236 M ục tiêu thực t ậ p .............................................................................. 236 Đ ại cư ơ n g .............................................................................................. 237 C ơ quan thị g i á c .................................................................................237 C ơ quan tiền đình - ốc ta i..............................................................2 4 4 Da .*............,.......................... .................................................................. 254 Câu hỏi trác n g h iệ m ........................................................................ 257C hư ơn g V I I : Hệ tiêu h ó a ......................................................................265 M ục tiêu lý tluiyết............................................................................ 265 M ục tiêu thực t ậ p ............................................................................. 2 66 Đại cương.............................................................................................. 267 M iệ n g ......................................................................................................267 Thực q u ả n .............................................................................................2 7 6 Dạ d à y .....................................................................................................278 Tổ tràng và t ụ y ................................................................................... 283 Ruột non.................................................................................................287 Ruột g i à .................................................................................................2 92 Gan-đường m ậ t ...................................................................................298 Pluìc m ạ c ................................................................................................303 Câu hỏi trác nghiộm .........................................................................306C hương V I I I : Hệ tỉm m ạ c h ................................................................. 317 Mục tiêu lý th uy ết.............................................................................317 M ục tiêu thực t ậ p .............................................................................. 318 Đại cương.............................................................................................. 319 T i m ........................................................................................................... 319 Hệ thống mạch m á u .........................................................................334 Câu hỏi trắc n gh iệm .........................................................................363C hương I X : Hệ hô h ấ p .......................................................................... 373 M ục tiêu lý thuyết.............................................................................373 M ục tiêu thực t ậ p .............................................................................. 373 Đ ại cương...............................................................................................374 MCli........................................................................................................... 375 H ầ u ........................................................................................................... 379 Thanh q u á n ...........................................................................................382 Khí qu ần ..................................................................................................391 Phổi-màng p h ể i .................................................................................. 391 Câu hỏi trác n gh iệm ......................................................................... 401C hư ơn g X : Hệ nội t i ế t ............................................................................4 0 9 M ục tiêu lý t h u y ế t ............................................................................4 0 9 M ục tiêu Ihực t ậ p ...............................................................................40 9 Đ ại c ư ơ n g .................... .........................................................................4 0 9 Tu y ến y ê n .............................................................................................413 Tu y ến g i á p ........................................................................................... 413 Tuyên cận g i á p .................................................................................. 4 1 6 Tu yến thượng th ận ............................................................................ 4 1 6 Những tuyến nội tiết k h á c .............................................................418 Câu hỏi trốc n g h iệ m ...................................... • ...............................419Chương X I : Hệ tiết nlỆu........................................................................

Xem thêm: Hoăc Kiến Hoa Và Triệu Lệ Dĩnh, Hoắc Kiến Hoa

42 2 M ục tiêu lý t h u y ế t ............................................................................4 2 2 M ục tiêu thực t ậ p ...............................................................................4 2 2 Đại c ư ơ n g ..............................................................................................4 2 4 T h ậ n ...... ........ ....... ..... ............................................................. ...424 Niệu q u á n .............................................................................................. 4 3 2 B à n g q u a n g .......................................................................................... 43 5 Niệu đ ạ o .................................................................................................4 3 6 Câu hỏi trắc n g h iệ m .........................................................................4 3 9Chư ơng X : Hệ sinh d ụ c .......................................................................... 445 M ục tiêu lý t h u y ế t ............................................................................ 445 M ục tiêu thực t ậ p ............................................................................... 445 C á c cơ quan sinh dục n a m ............................................................. 4 4 6 C ác cơ quan sinh dục n ữ ................................................................ 4 5 4 Câu hỏi trắc n g h iệ m ......................................................................... 471 CHƯƠNG I MỞĐẦƯ G S . NguyBn Q u an g Quyền B S . P h ạ m Đ ă n g DiệuM ỤC T IÊ U LÝ T H U Y Ế T1) Nêu chính xác định nghĩa, đối tượng và nội dung nghiên cứu của môn giầi phẫu học.2) T h ấy được vị tri và tầm quan trọng cũa môn giái phẫu học trong y học.3) Nêu được những nguyên tắc chính trong v iệc đặt tên trong giầi phẫu học.4) M ô tả 3 mặt phảng giải phẫu qui chiếu liên hệ với những khái niệm liên quan.5) Nêu được các phương tiện và phương pháp học giải phẫu.1. Đ ỊN H N G H ĨA , P H Ạ M V I N G H IÊ N cứu VÀ V A I T R ÒCỦA G IẢ I PHẪU H Ọ C G iải phẫu h ọ c là một môn học nghiên cứu c á c hình th ể vàcấu trúc cùa cơ th ể , mối liên quan giữa c á c b ộ phận trong cơ th ểvà tương quan của toàn cơ thể với tnôi trường. K h ác với c á c môn sinh lý chuyên nghiên cứu về chức năng,cơ chô" và hoạt động của c á c cơ quan ciia cơ thể, giải phẫu học làmột môn hình thái học, Đối vđi y học, G iải phẫu h ọc là m ột mônc ơ sở rất cần thiết ch o c á c môn V h ọ c c ơ sở khúc cũng như c á cmôn V h ọ c lâm sàng. 11 Phạm \i nghiên cứu giải phẫu học rất rộng. Trước kia, khi các >ngành khoa học cơ bản, đặc biột là vật lý học clura phát triển,người ta chỉ mới nghiên cứu c á c hình thái CO người bàng mắt I1thường và phẫu tích, mổ xẻ trôn xác. Đó là giãi phẫu h ọc đ ại thể.Nhờ phát minh ra kính hiển vi quang học người ta đã nghiên cứuhình thể và câu tạo cơ thể người ở mức độ vi thể (giãi phẫu h ọ c vith ể còn gọi là mô h ọ c ) và gần đãy ở mức độ siôu vi và phân tử nhờkính hiển vi điện tử (giải phẫu h ọ c siêu vi thể). Tùy theo mục đíchnghiên cứu của từng chuyên ngành, người ta cDng chia ra nhiều loạigiải phẫu học như g iải phẫu V h ọ c (phục vụ cho y học) (Hình 1.1),g iâ i phẫu nhân chủng h ọc (phục vụ cho việc nghiên CIÍII đặc điểmcủa c á c chủng tộc và quần thể người), g iâi phẫu mỹ h ọc (phục vụcho lĩnh vực tạo hình mỹ thuật), g iãi phẫu th ể dục th ể thao (phụcvụ cho nghiên cứu và huấn luyện thể dục thổ th ao)....N g ày nay vớitốc độ phát triển nhanh chóng của y học, c á c nhà nghiên cứu đãphải phối hợp nhiều lĩnh vực khác nhau với những phương pháptiếp cận khác nhau như giãi phẫu chức năng, g iãi phẫu phứt triển ,giãi phẫu xo sánh, gìâi phẫu định khu, ỊỊÌiii phẫu hệ thống ... Nộidung cuôn sách này trinh bày giải phẫu học y học ở mức độ đại thểvà theo phương pháp hệ thông, nghĩa là c á c bộ phận trong cơ thổđược mô tả theo hộ thông c á c cơ quan cùng làm một chức năngnhất định. Người ta chia làm 3 loại hộ thông chính: - Hệ thống c á c c ơ quan liên hệ bao gồm: hệ c ấ c cơ quan chuyển đỘHịị (hệ xương - khđp, hộ cơ), hệ thần kinh và hệ ỊỊÌác quan. • Hệ thông các cơ quan dinh dưỡng bao gồm: hệ tiêu hóa, hệ tim mạch, hệ hô hấp, hệ nội tiết và hệ tiết niệu . - Hệ thống c á c cơ quan sinh stín bao gồm: hệ sinh dục nam vì\ hệ sinh dục nữ.12 Trong cuốn sách này, chúng tôi sẽ lần lượt trình bày c á c hệthống theo thứ tự vừa nêu trên. Y HỌC Cờ SÒ SINH LÝ MÔ HỌC SINM HÓA VI SINH GIẢI PHẪU HỌC Hình 1.1. Vai trò của giải phẫu học trong y học 13 một phầng dứng ngangHình 1.2. C ắ c mặt phảng giải phẫu học2. V Ấ N đ ề t h u ậ t n g ữ g iả i p h ẫ u h ọ c Trong giải phẫu học đại thể có khoảng 6 .0 0 0 chi tiết giảiphẫu học được đạt tên, chiếm 2/3 tổng s ố c á c danh tír y học.Nhưng trước đây, do c á c câu trúc được đặt theo tên người pháthiện, nên s ố lượng lên đôn gần 5 0 .0 0 0 từ. V ì vậy c á c nhà giảiphẫu học đã phải thông nhấí cách gọi tên cho từng chi tiết tạonên hệ thông thuật ngữ GPH (NA). Trong đó, cá ch đặt trên dựavào những nguyên tác nhất định như: a) lấy tên c á c vật có sẵntrong cu ộc sống mà đặt tên cho c á c chi tiết giống c á c vật đó (vídụ: xương thuyền vì hình dạng giông cá i thuyền, cây p h ế quản vìtrông giông nhiều cành cây ...), hoặc b) đặt tên theo dạng hĩnh h ọc(ví dụ: xirơng tháp, xương thang, tam giác, tứ giác hoặc c) đặttên theo chức nũng (ví dụ: cơ gấp.., cơ n g ử a ..., cơ d ạ n g ..., cơk h é p . . h o ặ c d) đặt tên theo nguyên tắc nông - sâu (ví dụ: cơ gấpnông, cơ gấp sâu ...), hoặc c) đặt tên theo 3 mặt phằng giâi phẫu quichiểu vì cơ thể người là một vật trong không gian 3 chiều. Ba mặtphẳng độ là (Hình 1.2): - Mặt phâng đứng d ọ c cho khái niệm trong - n g oài giilp ta phân biệt c á c câu trúc giông nhau, tùy cheo chúng gần hay xa mặt phẳng đứng dọc giữa. V í dụ: đầu trong và đầu ngoài mi mắt. , - Mặt phđng đứng ngang song song với mặt phẳng trán, cho khái niệm trước - sau giiíp ta x á c định hai cấu trúc giông nhau khi qui chiếu vđi mặt phẳng này. Ví dụ: cơ răng trước (nằm ở thành bên ngực), cơ răng sau trên hay dưđi (nằm ở lưng). - "Mật phăng ngang cho ta khái niệm trên và dưđi. Cần chú ý là cồn nhiều nguyên tắc phụ khác cQng được ápdụng trong đặt tên như nguyên tắc so sánh (to - nhỏ, dài - pgắn...)i 15nguyôn tác số đầu bám nguyên ủy (nhị đầu, tam đầu ...), nguyêntắc ẩn dụ (ví dụ: xirơng thái dirơng, cơ may ...). Đồng thời, mỗi têngọi có thể là kết quá của sự p h ối hợp nhiều nguyên,tấc (ví dụ: cơgâp chung cá c ngón nông).3. P H Ư Ơ N G P H Á P V À P H Ư Ơ N G T I Ệ N H Ọ C G I Ả I P H A U v ề phương p h á p , học giái phẫu học cần cluì ý irực quan vìđây là một môn hình thái học. Giải phẫu học vốn là môn học tuykhông khó nhưng rất dỗ quên vì có quá nhiều chi tiết, lại khôkhan vì học trên xương, xác, mô hình ... nên cần có phương pháphọc suy luận , tránh liọc vẹt và nhồi nhét chi tiết quá nhiều, c ầ nHên hệ cdc chi tiết với nhau và minh họa trên nhiều phương tiện khácnhau giiíp cho việc học dễ nhớ, lâu quên. Phương tiện cổ điển nhất vỉl giá trị nhất vẫn là xưrng và xác.Vì xirđng và x á c ngày càng hiếm, nên cần b ể sung nhiều phươngtiộn khác như liêu bân lừng p h ần , /»2/ Phạm vi nghiên cứu của giái phẫu học gồm: a) giải phSu học đại thể. b) giải phẫu học vi thể. c) giải phẫu học siôu vi thể. d) a và c. e) a, b và c.3/ M ặt phảng đứng dọc giữa cho phép ta phân biệt cá c chi tiếtgiái phẫu giống nhau thành: a) trong hay ngoài. b) trước hay sau. c) trên hay dưới. d) nông hay sâu. e) 11111 hay gan.4/ Phương tiện có giá trị nhất để học giải phẫu học là: a) xác. b) I11Ô hình c á c loại. c) phim X quang. d) phim vidổo. e) người sống.5 / Đối với y học, giải phẫu học là một bộ môn: a) cơ sở. b) lâm sàng. c) cận lâm sàng. d) cơ bân. ơ) y học cộng đồng.Đ Á P ÁN C Ằ U H Ỏ I T R Ắ C N G H I Ệ M1/c 2 /e 3 /a 4 /a 5 /a 17 CHƯƠNG II TÍ BÀO YÀ Mô B S . P h ạ m Đ ă n g DiệuM ỤC T IÊ U1) Nâu tên và cluíc năng những câu triìc của màng t ế bào, bào iương và nhân t ế bào.2) Nâu khái niệm về mô.3) M ô tá câu tạo, chức năng và phân loại của thượng mô.4) M ô tả cẩu tạo chức năng và phân loại của mô liên kết.5) Nâu đ ặc điểm câ"u tạo và chức năng c á c loại mô cơ.6) M ô tả câu tạo một neuron. ĐẠI CƯƠNG Tâ"t cá c á c sinh vật đều được câu tạo bởi những đơn vị vi thểgọi là t ế bào. Những sinh vật đơn giản nhất có cấu trúc là một t ếbào đơn độc nôn còn được gọi là sinh vật đơn bào (nlur conam ibe). ở những động vật câp cao hơn, cơ thể gồm nhiều loại tếbào cố cấu tạo và cách sỉíp xếp khác nhau để đẳm nhận nhiềuchức năng phân biột tạo thành c á c mô. T Ế BÀO Trong một cơ thể có nhiều loại tế bào có hình dáng, kíchthirđc và chức năng khác nhau. Nhưng nhìn chung, đơn vị câu tạovà chức năng này đều có những câu tnìc chung gồm màng t ế bào,b ào tương và nhân t ế bào (Hình 2.1).18 1. C Ẩ U T Ạ O H Ó A H Ọ C C Ủ A T Ế B À O T ế bào được tạo nên bởi nhiều thành phần hóa học, trong đócó Nirđc (chiếm khoảng 7 0 % trọng lượng chung), Protein (tạo nênnhững cấu trúc cơ bản), Lipid (tham gia tạo nôn màng nhân vànguồn dự trữ năng lượng), Glucid (là chất tạo năng lượng cho t ếbào). Ngoài ra, trong t ế bào còn có c á c acid nhân (ADN và ARN)làm cơ sở cho sự di truyền và tổng hợp protein cho t ế bào. Tiểu thể — Màng nhânChất nhiễm aắc Nhân Hạt nhàn Lưởl n ộ l bào -Sy hệt LƯỞI nộl bào trơnB ộ ũ olg l Trung thể Riboaom Hình 2.1: Tể bào 192. C Ấ U T R Ú C C Ủ A T Ế B À O 2.1. M à n g t í b à o (Hĩnh 2.2) " D ày khoảng 7 -1 0 Nm, được câu tạo chủ yếu bởi hai lớp phântử phospholipid có đuôi kỵ nước hướng vào nhau và c á c đầu ưanưđo hướng ra ngoại vi của màng. T rê n màng cílng có c á c phântử Protein (đóng vai trò như kháng nguyên bề mặt, như thụ thểđối với c á c liomion hoặc c á c chất trung gian hóa học, như enzymhay làm nhiệm vụ vận chuyển c á c chất dinh dưỡng hoặc c á c cliä"thóa học qua màng t ế bào), Ngoài ra, có một sô” thành phầnGlucid kết hợp với c á c Lipid gọi là c á c glycolipid và chức năngcòn chưa rõ (Hình 2.1). 2.2. B à o tương (ITình 2.1) Được giới hạn bôn ngoài bởi màng t ế bào, có chứa nhiều câutrúc vi thể gọi là c á c bào quan: 2.2.1 Lưới n ội b à o : là một hộ thông niàtìg song song nối vớinhau để giđi hạn một khoang chứa dịch gọi là bể, Nó hiện diệnhầu như khấp bào tướng và nối màng t ế bào vđi màng nhãn. Cóhai loại: lưới nội bào có hạt (trên m ặt ngoài có nhiều ribosomebám nôn có chức năng chính là tổng hợp, vận chuyển protein) vàlưới nội bào trơn (là một hệ thống ông và túi không có ribosome,làm nhiệm vụ tổng hợp và chuyển hóa lipid và một s ố chất khác). 2.2.2 . Ty th ể: là bào quan có câu tnìc màng kép hình que,bôn trong chia thành nhiều khoang. Cluing có chức năng tổng hợpvà tích irữ ATP. A T P là men giúp tạo năng lượng cho t ế bào, Tythể có nhiều trong c á c t ế b à o cơ. 2.2.3. R ibosom e: là Iih.ững thể nhỏ, đặc, nằm tự do hay bámvàb lưới nội bào. Nó làm nhiệm vụ tổng hợp protein.20 Protein nguyên phânHình 2.2: cấu trúc màng t bào ế
Bài viết xem nhiều